Ο νέος νόμος 4926/2022 (ΦΕΚ Α ́ 82) για τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου για την δραστηριοποίηση των πλοίων αναψυχής και των τουριστικών ημεροπλοίων, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου των επαγγελματικών πλοίων αναψυχής αντικατέστησε τον προηγούμενο νόμο 4256/2014 (ΦΕΚ Α ́92), ο οποίος είχε 67 τροποποιήσεις· επικαιροποίησε τις διατάξεις για την επαγγελματική δραστηριοποίηση των πλοίων αναψυχής και των τουριστικών ημεροπλοίων· απελευθέρωσε τη δραστηριοποίηση των επαγγελματικών πλοίων αναψυχής· θέσπισε διαδικασίες ψηφιακών εφαρμογών συνδεόμενων με υφιστάμενα μητρώα· δημιουργεί ένα σύνολο παρεμβάσεων στη στελέχωση των πλοίων αναψυχής και των τουριστικών ημεροπλοίων με γνώμονα την προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα, την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, καθώς και σύνολο προβλέψεων για την αύξηση της απασχόλησης.

Ο ν. 4926/2022 διακρίνει τις εξής κατηγορίες πλοίων: Πλοίο αναψυχής, Ιδιωτικό πλοίο αναψυχής, Επαγγελματικό πλοίο αναψυχής, Επαγγελματικό Τουριστικό Ημερόπλοιο, Παραδοσιακό πλοίο, Ξύλινο πλοίο, Μηχανοκίνητο πλοίο αναψυχής, Ιστιοφόρο πλοίο αναψυχής. Η κατηγοριοποίηση αυτή δεν είναι πολύπλοκη, ούτε πρέπει να οδηγεί σε σύγχυση, διότι στην πραγματικότητα, τα πλοία διακρίνονται ανάλογα με τους κόρους τους και τη δυνατότητά τους να ασφαλιστούν, σύμφωνα με τη νομοθεσία που ισχύει διεθνώς, (δηλαδή η κατηγοριοποίηση των σκαφών είναι συγκεκριμένη και ανεξάρτητη της ονοματοθεσίας/χαρακτηρισμού που προσδίδει ο νόμος ή η εμπορική πρακτική).

Επιπλέον, ο παραπάνω νόμος περιέχει πολλές διατάξεις που αφορούν την ασφάλεια στη θάλασσα όπως: α) υποχρέωση δήλωσης έναρξης ή αναστολής δραστηριοποίησης των σκαφών ή κατάσχεσής τους, β) διατάξεις για το πλήρωμα, τη στελέχωση και την υποχρέωση παροχής κατάλληλων καταλυμάτων, γ) διατάξεις τήρησης μητρώου για τα σκάφη και τις ναυλώσεις, δ) υποχρέωση έγγραφης κατάρτισης ναυλοσυμφώνου, ε) υποχρέωση συμμόρφωσης με τεχνικές απαιτήσεις και πιστοποίηση, στ) ειδικούς όρους δραστηριοποίησης αλλοδαπών επαγγελματικών σκαφών, ζ) ειδικούς όρους για τα επαγγελματικά τουριστικά ημερόπλοια με ελληνική σημαία, η) τήρηση κατάστασης επιβαινόντων, θ) υποχρέωση λήψης άδειας απόπλου και δήλωσης κατάπλου, ι) ειδικές διατάξεις για την ιδιοχρησιμοποίηση.

Η μετακίνηση των πλοίων αναψυχής ή των επαγγελματικών τουριστικών ημεροπλοίων επιτρέπεται μόνο αν αυτά είναι ασφαλισμένα. Έτσι: Α. Με ολική χωρητικότητα ίση ή μεγαλύτερη των 300 κόρων υποχρεούνται να διαθέτουν ασφάλιση σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ. 6/2012 για την ασφάλιση των πλοιοκτητών για τις ναυτικές απαιτήσεις, το οποίο ενσωματώνει την αντίστοιχη ευρωπαϊκή οδηγία 2009/20, η οποία παραπέμπει στα όρια περιορισμού της Διεθνούς Σύμβασης Περιορισμού της Ευθύνης LLMC 1976/1996/2012, ως τα ελάχιστα ασφαλίσιμα όρια που πρέπει να τηρούνται. Β. Πλοία αναψυχής με ολική χωρητικότητα μικρότερη των 300 κόρων υποχρεούνται να είναι ασφαλισμένα ως εξής: i) Σωματική βλάβη/ θάνατο επιβαινόντων/τρίτων, €150.000 ανά πρόσωπο και €700.000 ανά συμβάν και €2.100.000 συνολικά για όλη την περίοδο ασφάλισης. ii) Υλικές ζημιές επιβαινόντων και τρίτων, €150.000 ανά συμβάν και €450.000 συνολικά για όλη την περίοδο ασφάλισης. iii) Θαλάσσια ρύπανση, €150.000 ανά συμβάν και €450.000 συνολικά για όλη την περίοδο ασφάλισης. Για τα επαγγελματικά τουριστικά ημερόπλοια: Σωματική βλάβη/θάνατο επιβαινόντων/ τρίτων, €150.000 ανά πρόσωπο και €1.500.000 ανά συμβάν και €4.500.000 συνολικά για όλη την περίοδο ασφάλισης. Για τους λοιπούς κινδύνους ισχύουν τα όρια όπως για τα πλοία αναψυχής. Η ασφάλιση αποδεικνύεται από το πιστοποιητικό ή τη βεβαίωση ασφάλισης και φυλάσσονται στο πλοίο. Γ. Τα επαγγελματικά τουριστικά ημερόπλοια με μεταφορική ικανότητα άνω των 12 επιβατών που εκτελούν διεθνή μεταφορά υπάγονται στο καθεστώς υποχρεωτικής ασφάλισης, ευθύνης και αποζημιώσεων του Κανονισμού 392/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και το ν. 4195/2013, δηλ. στην ουσία στα όρια της Διεθνούς Σύμβασης Αθηνών και το Πρωτόκολλο του 2002, με ανώτατο όριο ασφάλισης/αποζημίωσης τις 250.000 λογιστικές μονάδες/ΕΤΔ ανά επιβάτη/ ανά περιστατικό.

Εταιρείες αναψυχής :Το θεσμικό πλαίσιο των Εταιρειών Αναψυχής συνίσταται στη δυνατότητα: i) σύστασης ΝΕΠΑ (Ναυτιλιακής Εταιρείας Πλοίου Αναψυχής) με σκοπό την κτήση κυριότητας/εκμετάλλευση/διαχείριση πλοίων αναψυχής με ελληνική σημαία που χαρακτηρίζονται επαγγελματικά, ii) σύστασης ΕΙΠΑ (Εταιρεία Ιδιωτικών Πλοίων Αναψυχής) με σκοπό την κτήση κυριότητας πλοίων αναψυχής με ελληνική σημαία που χαρακτηρίζονται ιδιωτικά.

Νηογνώμονες : Για τους νηογνώμονες ισχύουν: ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 391/2009, η οδηγία ΕΚ 2009/15 (π.δ. 103/2011 ΦΕΚ Α ́236), το ψήφισμα ΙΜΟ 730, σε συνδυασμό με την απόφαση της Επιτροπής 2009/491. Ισχύ ει επίσης ο Κώδικας των Αναγνωρισμένων Οργανισμών (R.O. Code) που έχει υιοθετηθεί από τον ΙΜΟ.

Ναυτικά ατυχήματα : Ισχύει η οδηγία 2009/18 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την υποχρέωση του παράκτιου κράτους να διερευνά τα ναυτικά ατυχήματα (π.δ. 4033/2011 ΦΕΚ A ́264 ). Αρμόδια υπηρεσία διερεύνησης η ΕΛΥΝΔΑ.

Σε εθνικό επίπεδο, η παραπάνω νομοθεσία αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα για τον εκσυγχρονισμό της εμπορικής εκμετάλλευσης των σκαφών και την ανάπτυξη εν γένει του τουρισμού. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις. Η γνώμη της γράφουσας είναι ότι είναι αναγκαία η θέσπιση ενιαίων κανόνων σε διεθνές επίπεδο π.χ. για τα κριτήρια χορήγησης αδειών πλοήγησης, ή για την αναγνώριση των επαγγελματικών σκαφών αναψυχής, οι οποίοι ενιαίοι κανόνες θα οδηγήσουν μεταξύ άλλων, στην απάλειψη της διαφορετικής αντιμετώπισης και την αποφυγή των προβλημάτων στα κατά τόπους λιμεναρχεία.